การแข่งขันเพื่อเส้นทางขนส่งในเอเชียกลาง ใครจะครองเส้นทางสายไหมใหม่? EU หันมาสู่ภูมิภาคนี้ หาทางเลี่ยงรัสเซีย

5-5-2025

   ขณะที่ยุโรปกำลังแสวงหาเส้นทางการค้าที่หลีกเลี่ยงรัสเซีย จุดสนใจจึงหันมาสู่ภูมิภาคนี้ ประเทศต่างๆ ในเอเชียกลางและคอเคซัสกำลังเร่งวางตำแหน่งตัวเองให้เป็นศูนย์กลางการขนส่งที่สำคัญ ท่ามกลางการเปลี่ยนแปลงเส้นทางการค้าโลก

   นับตั้งแต่รัสเซียเริ่มสงครามในยูเครนเมื่อต้นปี 2022 ยุโรปได้แสวงหาเส้นทางการค้าทางเลือกที่หลีกเลี่ยงรัสเซีย การค้นหานี้ทำให้เกิดความสนใจอย่างที่ไม่เคยมีมาก่อนต่อทำเลที่ตั้งเชิงยุทธศาสตร์ของเอเชียกลางและคอเคซัสใต้ ประเทศต่างๆ อาทิ อาเซอร์ไบจาน อาร์เมเนีย จอร์เจีย และเติร์กเมนิสถาน ต่างลงทุนอย่างหนักในโครงการรถไฟ ทางหลวง และท่าเรือ เพื่อดึงดูดกระแสการค้าระหว่างตะวันออก-ตะวันตก

   ขณะที่ความทะเยอทะยานบางส่วนสอดคล้องกัน แต่บางส่วนกลับแข่งขันกัน สร้างพลวัตที่ผสมผสานระหว่างความร่วมมือ การแข่งขัน และความตึงเครียดทางภูมิรัฐศาสตร์

**คาซัคสถาน**

   คาซัคสถานวางตำแหน่งตัวเองเป็นศูนย์กลางการขนส่งของยูเรเซียมากว่าทศวรรษ จึงอยู่ในตำแหน่งผู้นำเกมการขนส่งในเอเชียกลาง สินค้าประมาณ 85% ที่เดินทางจากจีนไปสหภาพยุโรปต้องผ่านคาซัคสถาน สถานะของประเทศได้รับการเสริมความแข็งแกร่งด้วยเส้นทางการขนส่งระหว่างประเทศข้ามทะเลแคสเปียน (TITR) หรือที่รู้จักกันในชื่อ "ระเบียงกลาง" ซึ่งมีความสำคัญเพิ่มขึ้นนับตั้งแต่ปี 2022

   ในปี 2024 ปริมาณสินค้าที่ขนส่งตามเส้นทาง TITR เพิ่มขึ้น 20% มาอยู่ที่ 3.3 ล้านตัน คาซัคสถานยังมีเส้นทางอื่นๆ เช่น ระเบียงการขนส่งยุโรป-คอเคซัส-เอเชีย (TRACECA) ซึ่งหลีกเลี่ยงรัสเซียเช่นกัน

   คาซัคสถานมีความได้เปรียบเหนือประเทศเพื่อนบ้านบางประเทศที่เพิ่งเริ่มสร้างทางรถไฟและดึงดูดการลงทุน

**เติร์กเมนิสถาน**

    เนื่องจากนโยบายความเป็นกลางและการแยกตัวของเติร์กเมนิสถาน ประเทศนี้แทบไม่มีส่วนร่วมในกิจการเอเชียกลางมาก่อน  อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนผู้นำส่งผลให้แนวทางการเมืองระหว่างประเทศของเติร์กเมนิสถานเปลี่ยนไป และปัจจุบันกำลังพยายามสร้างเส้นทางขนส่งต่างๆ อย่างจริงจัง

     ก่อนการประชุมสุดยอด EU-เอเชียกลางเมื่อเร็วๆ นี้ เจ้าหน้าที่ EU หลายคนเดินทางไปเติร์กเมนิสถานเพื่อหารือเกี่ยวกับการสร้างสาขาใหม่ของระเบียงกลางที่นั่น ประเทศนี้ยังกำลังร่างข้อตกลงกับอาเซอร์ไบจาน จอร์เจีย และโรมาเนีย เพื่อจัดตั้งเส้นทางการขนส่งระหว่างประเทศแคสเปียน-ทะเลดำ นอกจากนี้ เติร์กเมนิสถานกำลังฟื้นฟูระเบียงลาพิสลาซูลี ซึ่งเริ่มต้นจากอัฟกานิสถานและไปถึงตุรกี (และอาจถึงยุโรป) ผ่านอาเซอร์ไบจานและจอร์เจีย เช่นเดียวกับคาซัคสถาน เติร์กเมนิสถานสามารถใช้ประโยชน์จากท่าเรือบนชายฝั่งตะวันออกของทะเลแคสเปียน (เติร์กเมนบาชิ)

     ปัจจุบันประเทศต้องเติมเต็มช่องว่างด้านโครงสร้างพื้นฐานและพัฒนานโยบายพร้อมปฏิรูปภาคการขนส่ง

**อุซเบกิสถาน**

    เช่นเดียวกับประเทศอื่นๆ ในภูมิภาค อุซเบกิสถานกำลังสร้างความหลากหลายให้กับเส้นทางขนส่งของตน อุซเบกิสถานพึ่งพาเส้นทางอย่าง TITR แต่กำลังผลักดันโครงการรถไฟจีน-คีร์กีซสถาน-อุซเบกิสถานอย่างแข็งขัน ซึ่งการก่อสร้างควรเริ่มในเดือนกรกฎาคม 2025 เส้นทางรถไฟนี้มีแผนเชื่อมต่อกับสาขาใหม่ของระเบียงกลางที่ผ่านเติร์กเมนิสถาน ทำให้สินค้าจากจีนสามารถเดินทางได้โดยไม่ต้องเข้าคาซัคสถาน

    นอกจากนี้ เพื่อลดการพึ่งพารัสเซียและคาซัคสถาน อุซเบกิสถานกำลังสร้างเส้นทางของตนเองไปยุโรปผ่านอาเซอร์ไบจานและจอร์เจีย ไปตุรกีผ่านอิหร่าน และไปอินเดียผ่านอัฟกานิสถานและปากีสถาน ในการเข้าถึงทั้งหมดนี้ อุซเบกิสถานต้องพึ่งพาเติร์กเมนิสถาน ซึ่งน่าจะไม่ขัดขวางทาชเคนต์ในการดำเนินการดังกล่าว

**คีร์กีซสถานและทาจิกิสถาน**

คีร์กีซสถานและทาจิกิสถานกำลังแข่งขันกันด้านเส้นทางขนส่งผ่าน

ทั้งสองประเทศมีพรมแดนติดจีนและต้องการสร้างเส้นทางจากจีนไปอุซเบกิสถานผ่านดินแดนของตน

คีร์กีซสถานกำลังดำเนินการสร้างทางรถไฟจีน-คีร์กีซสถาน-อุซเบกิสถาน ซึ่งจะช่วยให้หลีกเลี่ยงคาซัคสถานได้

เนื่องจากคีร์กีซสถานพึ่งพาการค้ากับรัสเซียอย่างมาก จึงต้องพึ่งพาคาซัคสถานในฐานะประเทศทางผ่าน การหาเส้นทางทางเลือกผ่านอุซเบกิสถานและทะเลแคสเปียนจะช่วยลดการพึ่งพาดังกล่าว

ทาจิกิสถานพยายามใช้ประโยชน์จากการอยู่ใกล้อัฟกานิสถานและสร้างการเชื่อมต่อกับอ่าวเปอร์เซีย

เมื่อปีที่แล้ว ประเทศได้ลงนามบันทึกข้อตกลงเพื่อส่งเสริมความสัมพันธ์กับท่าเรือชาบาฮาร์ของอิหร่าน

ทั้งทาจิกิสถานและคีร์กีซสถานยังตามหลังเล็กน้อยในการแข่งขันเส้นทางขนส่ง แต่ข้อตกลงพรมแดนล่าสุดควรช่วยให้มีอิสระมากขึ้นและเพิ่มการเชื่อมโยงในภูมิภาค

**คอเคซัส**

ในการแข่งขันเส้นทางการขนส่ง ประเทศที่มีท่าเรือในทะเลแคสเปียนจะได้เปรียบ

ในแง่นี้ อาเซอร์ไบจานถือไพ่ที่แข็งแกร่งที่สุด โดยมีบากูเป็นท่าเรือเดียวบนชายฝั่งตะวันตกของทะเลแคสเปียน

ระเบียงกลาง ระเบียงเหนือ-ใต้ TRACECA เส้นทางแคสเปียน-ทะเลดำ และระเบียงลาพิสลาซูลี ทั้งหมดผ่านอาเซอร์ไบจาน

ร่วมกับจอร์เจีย อาเซอร์ไบจานสร้างเส้นทางตรงจากเอเชียกลางสู่ยุโรป

ข้อได้เปรียบของจอร์เจียคือการมีท่าเรือทะเลดำสองแห่งที่สำคัญคือโปติและบาตูมิ รวมถึงพรมแดนที่ติดกับตุรกี อย่างไรก็ตาม อิหร่านซึ่งมีพรมแดนติดตุรกีเช่นกัน อาจแบ่งสรรการไหลเวียนของการค้าได้บางส่วน

สถานะของจอร์เจียอาจอ่อนแอลงหากอาเซอร์ไบจานและอาร์เมเนียสามารถปรองดองกันได้ ความคืบหน้าในด้านนี้ยังช้าเนื่องจากยังไม่มีการลงนามข้อตกลงสันติภาพ

ทั้งสองประเทศยังไม่สามารถตกลงกันได้เกี่ยวกับเส้นทางระหว่างอาเซอร์ไบจานกับดินแดนนัคชิวันที่แยกออกไปโดยมีดินแดนอาร์เมเนียกั้นกลาง

อาร์เมเนียที่ถูกขนาบข้างด้วยอาเซอร์ไบจานและตุรกีซึ่งเป็นพันธมิตรใกล้ชิด ต้องพึ่งพาจอร์เจียอย่างมากในการค้าขายกับรัสเซีย

**มองโกเลีย**

แม้มองโกเลียจะมีอาณาเขตกว้างใหญ่ แต่ทำเลที่ไม่เอื้ออำนวยระหว่างสองประเทศขนาดใหญ่อย่างจีนและรัสเซีย จำกัดขีดความสามารถในการขนส่งผ่านอย่างมาก

ระเบียงสเตปป์ที่เชื่อมต่อประเทศเพื่อนบ้านเพียงสองประเทศของมองโกเลีย มีความเป็นไปได้น้อยลงในระยะสั้นเนื่องจากการคว่ำบาตรรัสเซีย

ทศวรรษหน้าจะเป็นตัวกำหนดเส้นทางที่โดดเด่นในการค้ายูเรเซีย หากเสถียรภาพทางการเมืองยังคงอยู่และโครงการโครงสร้างพื้นฐานแล้วเสร็จ ระเบียงกลางอาจแข่งขันกับเครือข่ายการขนส่งดั้งเดิมของรัสเซียได้ ทำให้คาซัคสถาน อาเซอร์ไบจาน และจอร์เจียกลายเป็นหัวใจสำคัญของการค้าโลก

---

IMCT NEWS

ที่มา https://www.euronews.com/2025/04/30/the-race-for-central-asias-transport-routes-who-will-dominate-the-new-silk-roads