จีนคุมเข้มเทคโนโลยีแร่หายาก 'ตอบโต้ ดีลปากีฯ-สหรัฐฯ  สกัดช่องปากีสถานผลิตส่งสหรัฐฯ  นักวิเคราะห์เตือนเสี่ยงสูงร่วมเกมมหาอำนาจ

11-10-2025

  Asia Times รายงานว่า จีน (China) ประกาศขยายมาตรการควบคุมการส่งออกเทคโนโลยีและอุปกรณ์สกัด-แปรรูป “แร่หายาก” (rare earths: กลุ่มแร่ที่ใช้ในอุตสาหกรรมยุทธศาสตร์ขั้นสูง) และวัสดุยุทธศาสตร์ชุดใหม่ โดยครอบคลุมตั้งแต่แม่พิมพ์แร่หายาก, เครื่องมือแยกแร่, วัตถุดิบสารตั้งต้น ไปจนถึงอุปกรณ์ผลิตแมกเนต เซลล์แบตเตอรี่ลิเธียม และกราไฟต์ประดิษฐ์ 

  กฎใหม่กำหนดว่าผู้ผลิตหรือส่งออกแร่หายากในต่างประเทศที่ต้องการขอใช้เทคโนโลยีหรืออุปกรณ์จากจีนต้องขอใบอนุญาตจากกระทรวงพาณิชย์และศุลกากรจีนเท่านั้น โดยประกาศนี้มีผลวันที่ 8 พฤศจิกายน 2025 สองวันก่อนข้อตกลงสงบศึกการค้าสหรัฐฯ–จีนจะหมดอายุ พร้อมขยับเพิ่มรายชื่อแร่อย่างฮอลเมียม–เออร์เบียม–ทูเลียม–ยูโรเปียม–อิตเทอร์เบียม และชิ้นส่วนชั้นกลางและหนักอีก 7 รายการ เข้าในบัญชีควบคุม

  มาตรการล่าสุดมีนัยยะต่อระบบซัพพลายเชนโลก หลังปากีสถาน (Pakistan) นำส่งแร่หายากชุดแรกไปสหรัฐฯ ตามกรอบความร่วมมือ 500 ล้านดอลลาร์กับ US Strategic Metals (USSM) ตั้งแต่เดือนกันยายน–ตุลาคม 2025 ซึ่งถือเป็นหมุดหมายครั้งแรกในรอบหลายทศวรรษที่ “วัสดุสำคัญ” สำหรับอุตสาหกรรมป้องกันประเทศสหรัฐฯ ได้รับการป้อนจากประเทศในเอเชียใต้โดยใช้อุปกรณ์และเทคโนโลยีเดิมของจีน

   จีน–ปากีสถาน ถูกขนานนามเป็น “iron brotherhood” (คู่พันธมิตรสายเหล็ก) ภายใต้ยุทธศาสตร์ Belt and Road Initiative แต่ความร่วมมือดังกล่าวตกอยู่ในวิกฤตหลังการลงนามร่วมกับสหรัฐฯ ที่ถูกวิเคราะห์ว่าเป็นการ “เสริมอาวุธ” ให้สายผลิต F‑35 เรือดำน้ำ และสินค้าไฮเทคด้านการทหารสหรัฐฯ ขณะที่จีน เหนือกว่าคู่แข่งด้วยกำลังการผลิตและแปรรูป 60–92% ของโลก และควบคุมเทคโนโลยี extraction/separation (“เทคโนโลยีสกัดและแยกแร่” ที่เป็นหัวใจการผลิตแม่เหล็กถาวรและอุปกรณ์ไฮเทค).

  ผู้เชี่ยวชาญในจีนย้ำว่า หากแม้ปากีสถานรับการลงทุน–สิทธิ์พัฒนาเหมืองแร่หายากกับสหรัฐฯ สุดท้ายแล้วสินค้า military grade (“ระดับทหาร” หรือ “ใช้ในอุตสาหกรรมป้องกันประเทศ”) จะผลิตได้ยากหากไร้เทคโนโลยีลงลึกของจีน “ออกรายได้จบไว แต่ยืนระยะยากหากฝืนดุลยุทธศาสตร์”

  กลุ่มตะวันตกต้องการดีลกับปากีสถานเพื่อ diversifying supply chain (“กระจายความเสี่ยงโซ่อุปทาน”) แต่ผู้วิเคราะห์จีนเตือนว่า “ดีลนี้อาจเป็น short-term gain (“ผลประโยชน์ระยะสั้น”) มากกว่า long-term benefit (“ความยั่งยืนในระยะยาว”) และอาจเพิ่มแรงเสียดทานภูมิรัฐศาสตร์หากปากีสถานเดินเกมก้ำกึ่ง”

  จีนย้ำอีกว่าที่มาและมูลค่าทางยุทธศาสตร์ของ “extraction know-how” (ความเชี่ยวชาญกระบวนการสกัดแร่) คือตัวขับเคลื่อนบทบาทในตลาดโลก และการปิดช่องถ่ายเทเทคโนโลยีเป็นหน่วยรองรับสงครามอุตสาหกรรมเทคโนโลยีโลกยุคใหม่.

  มาตรการใหม่นี้ถูกจับตาว่า จะเพิ่มแรงกดดันต่อเวทีการเมืองและเทคโนโลยีโลก–ก่อนการประชุม APEC ระหว่างผู้นำสหรัฐฯ–จีน ปลายเดือนนี้โดยตรง.จีนออกมาตรการใหม่ คุมเข้มการส่งออกเทคโนโลยีและอุปกรณ์สกัดแร่หายาก (rare earths หรือ “แร่ธาตุที่สำคัญในการผลิตอุปกรณ์ไฮเทคและยุทธศาสตร์”) ท่ามกลางแรงกดดันทางยุทธศาสตร์ หลังพบว่าเทคโนโลยีและอุปกรณ์ของจีนถูกใช้โดยปากีสถาน (Pakistan) เพื่อพัฒนาการผลิตแร่หายากและส่งออกไปยังสหรัฐอเมริกา (United States) ในดีลความร่วมมือมูลค่า 500 ล้านดอลลาร์.

  มาตรการล่าสุดของกระทรวงพาณิชย์และศุลกากรจีน (China’s Ministry of Commerce) ครอบคลุมแร่ วัตถุดิบ อุปกรณ์กระบวนการผลิตและเทคโนโลยีแยกแร่ โดยทุกธุรกรรมที่เกี่ยวข้องกับอุปกรณ์หรือเทคโนโลยีจีน ต้องขอใบอนุญาตส่งออกจากรัฐบาลจีนเท่านั้น กฎใหม่นี้มีผลบังคับใช้ 8 พฤศจิกายนนี้ และขยายไปถึงสินค้าประกอบ เช่น ผงเพชรสังเคราะห์ ชิ้นส่วนแบตเตอรี่ลิเธียม และกราไฟต์ประดิษฐ์ พร้อมระบุว่าการขออนุญาตสำหรับวัตถุประสงค์ทางทหารหรือดิจิทัลจะถูกพิจารณาอย่างละเอียดขึ้น.

  ความเคลื่อนไหวนี้เกิดหลังปากีสถานลงนามบันทึกความเข้าใจกับ US Strategic Metals ในโครงการร่วมผลิตแร่หายากและวัสดุยุทธศาสตร์กับสหรัฐฯ โดยส่งมอบชุดแรกช่วงไตรมาส 4 ปี 2025 บรรดาสื่อจีนตอกย้ำว่าทรัพยากรแร่หายากของปากีสถานถูกมองเป็น “จุดเปลี่ยนยุทธศาสตร์” ในสงครามอุตสาหกรรมระหว่างสหรัฐฯ–จีน ปากีสถานที่ผ่านมาเคยถูกยกย่องเป็น “iron brotherhood” (พันธมิตรแข็งแกร่ง) กับจีนในกรอบ Belt and Road Initiative แต่ดีลครั้งนี้สร้างความตึงเครียดใหม่ในความสัมพันธ์.

  จีนยังครองอำนาจตลาดห่วงโซ่แร่หายาก–ลิเธียม–โคบอลต์–นิกเกิล ด้วยกำลังการผลิตและโรงแปรรูปเองกว่า 60–92% ของโลก สาระสำคัญอยู่ที่ “extraction technology” (เทคโนโลยีสกัดและแยกแร่หายากระดับสูง ที่ใช้กระบวนการ solvent extraction หรือการสกัดด้วยของเหลว) ซึ่งผู้เชี่ยวชาญจีนเปรียบเทียบว่าการแยกธาตุแต่ละชนิดให้อยู่ในเกรด 'military-grade' (“เกรดที่ใช้ในอุตสาหกรรมทหาร”) ต้องอาศัย know-how ชั้นสูงจากโรงงานแปรรูปขั้นปลายของจีนเอง

  นักวิเคราะห์เตือนว่า แม้ปากีสถานจะรับรายได้และดึงเงินลงทุนระยะสั้น แต่การส่งออกร่วมกับสหรัฐฯ นี้เต็มไปด้วยความเสี่ยงทางภูมิรัฐศาสตร์ในยุคที่บริบทโลกเปลี่ยนเร็ว หากเดินผิดย่อมเสี่ยงสูญเสียดุลกับจีนทันที ต้นทุนสำคัญคือ “ความสัมพันธ์ระยะยาวกับจีน” ที่เป็นหัวใจระเบียบการค้า–พลังงาน–ยุทธศาสตร์ภูมิรัฐศาสตร์ในเอเชียใต้.

  จีนยังคงย้ำว่าทุนทางเทคโนโลยีและการบริหารจัดการซัพพลายเชนแร่หายาก จะเป็นเครื่องกำหนดบทบาทของมหาอำนาจอุตสาหกรรมใหม่ในศตวรรษนี้ โดยก่อนการประชุม APEC ระหว่าง “ประธานาธิบดีสี จิ้นผิง (Xi Jinping)” กับ “ประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ (Donald Trump)” ปลายเดือนนี้ ดีล–มาตรการใหม่นี้ถูกจับตาว่าจะพลิกทิศทางการแข่งขันด้านพลังงานและวัสดุเทคโนโลยีสูงของโลกอย่างเข้มข้น.

---

IMCT NEWS

ที่มา https://asiatimes.com/2025/10/china-tightens-rules-to-block-pakistan-rare-earths-exports-to-us/