บทบาทของเส้นทางรถไฟจีน-อิหร่านในระเบียบโลกใหม่

1-6-2025

   พาดหัวข่าวอาจไม่กล่าวถึง แต่ท่ามกลางการเจรจาทางอ้อมรอบที่ห้าระหว่างสหรัฐฯ กับอิหร่าน ขบวนรถไฟบรรทุกสินค้าจากจีนก็ได้มาถึงอิหร่านเมื่อสัปดาห์ที่แล้ว ท่ามกลางสงครามเส้นทางยุทธศาสตร์ที่คุกรุ่นอยู่ในภูมิภาค รถไฟจากเมืองซีอาน ทางตะวันออกของจีน ได้เดินทางมาถึงท่าเรือแห้งแอพริน ใกล้กรุงเตหะราน พร้อมด้วยสินค้าคือแผงพลังงานแสงอาทิตย์ ซึ่งสอดคล้องกับเป้าหมายของอิหร่านในการขยายศักยภาพด้านพลังงานหมุนเวียน

   เหตุการณ์นี้สวนทางกับนโยบายของรัฐบาลโดนัลด์ ทรัมป์ ซึ่ง Reuters รายงานว่า – ไม่ว่าจะเป็นเรื่องจริงหรือไม่ – กำลังพิจารณาที่จะสกัดและตรวจสอบเรือบรรทุกน้ำมันของอิหร่านกลางทะเล ด้วยเส้นทางรถไฟที่ห่างไกลจากอิทธิพลทางทหารของสหรัฐฯ อิหร่านสามารถส่งออกน้ำมันและนำเข้าสินค้าจากจีนได้อย่างปลอดภัยหากเส้นทางทางทะเลถูกขัดขวาง

    90% ของการส่งออกจากอิหร่านไปยังจีนเป็นผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวข้องกับน้ำมัน เช่น ปิโตรเคมี ผลิตภัณฑ์ปิโตรเลียม และก๊าซ หรือผลิตภัณฑ์จากการทำเหมือง เช่น แร่ทองแดงเข้มข้น แร่เหล็กเข้มข้น เป็นต้น แม้ว่าสินค้าเหล่านี้จะขนส่งทางรถไฟได้ยากและต้องขนส่งทางเรือ แต่เส้นทางรถไฟนี้ก็มีความสำคัญในการปกป้องการค้าทวิภาคีจากอิทธิพลของสหรัฐฯ

   ทรัมป์เคยสาบานว่าจะฟื้นนโยบาย "แรงกดดันสูงสุด" เพื่อแยกอิหร่านออกจากเศรษฐกิจโลกและลดการส่งออกน้ำมันของประเทศให้เป็นศูนย์

   เส้นทางรถไฟนี้ยังช่วยลดเวลาขนส่งสินค้าจาก 30 วันทางทะเลเหลือเพียง 15 วัน และยังช่วยให้จีนหลีกเลี่ยงช่องแคบมะละกา ซึ่งเป็นจุดสำลักด้านพลังงานสำคัญที่จีนต้องพึ่งพา ช่องแคบมะละกาเป็นเส้นทางแคบที่น้ำมันดิบส่วนใหญ่ของจีนจากเอเชียตะวันตกและแอฟริกาผ่านไป แต่เมื่อทะเลแดงกลายเป็นสนามรบระหว่างกลุ่มต่อต้านในเยเมน กับอิสราเอลและพันธมิตร ค่าขนส่งได้พุ่งสูงถึง 250% (ตามรายงานของ BBC) และปริมาณการขนส่งลดลงถึง 70%

   เส้นทาง East-West Corridor ที่เชื่อมจีนกับอิหร่าน รัฐต่างๆ ริมอ่าวเปอร์เซีย แอฟริกา และในที่สุดคือยุโรป จึงกลายเป็นหนึ่งในเส้นทางการค้าที่ปลอดภัยที่สุดในขณะนี้

   เมื่อวันที่ 12 พฤษภาคม เจ้าหน้าที่รถไฟจากอิหร่าน จีน คาซัคสถาน อุซเบกิสถาน เติร์กเมนิสถาน และตุรกี ได้ประชุมที่เตหะราน เพื่อส่งเสริมเครือข่ายรถไฟข้ามทวีปที่เชื่อมเอเชียกับยุโรป

   ทั้งหกประเทศตกลงเกี่ยวกับอัตราค่าระวางที่แข่งขันได้ และมาตรฐานปฏิบัติงานร่วมกัน เพื่อให้บริการรถไฟในภูมิภาคมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น  จีนและอิหร่านได้ขยายความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา ทั้งสองประเทศมีวิสัยทัศน์เชิงยุทธศาสตร์ร่วมกันเพื่อต่อต้านอำนาจครอบงำของสหรัฐฯ ซึ่งทั้งสองประเทศต่างก็เผชิญกับมาตรการคว่ำบาตรและแรงกดดันจากอเมริกา อิหร่านเป็นส่วนหนึ่งของโครงการ Belt and Road Initiative (BRI) ของจีน ซึ่งมีเป้าหมายที่จะฟื้นฟูเส้นทางการค้าโบราณในชื่อเส้นทางสายไหม

    เส้นทางรถไฟนี้เป็นการบูรณาการอิหร่านเข้าสู่ BRI มูลค่าหลายล้านล้านดอลลาร์ และวางรากฐานสำหรับความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจและการเมืองที่ลึกซึ้งยิ่งขึ้น จุดเริ่มต้นมาจากข้อตกลงความร่วมมือทางเศรษฐกิจระยะเวลา 25 ปี มูลค่า 400 พันล้านดอลลาร์ ที่ทั้งสองฝ่ายลงนามในปี 2021

   ความสำเร็จของโครงการรถไฟนี้แสดงให้เห็นถึงศักยภาพของโครงสร้างพื้นฐานด้านโลจิสติกส์ของอิหร่านในการดึงดูดสินค้าระหว่างประเทศ มันสามารถเป็นต้นแบบในการพัฒนาเส้นทางการค้าระหว่างประเทศและเป็นตัวอย่างของการบูรณาการเศรษฐกิจในระดับภูมิภาคและระหว่างประเทศ

   ข้อได้เปรียบเหนือเส้นทางแข่งขันบางเส้น เช่น เส้นทาง Middle Corridor ผ่านทะเลแคสเปียน ซึ่งรวมถึงจีน คาซัคสถาน อาเซอร์ไบจาน จอร์เจีย และตุรกี จะช่วยเพิ่มบทบาทของอิหร่านในฐานะเส้นทางผ่านหลักในภูมิภาค ส่งเสริมการค้า และผลักดันเศรษฐกิจของสาธารณรัฐอิสลาม

   โดยรวมแล้ว การดำเนินโครงการ East-West Corridor ภายใต้เส้นทางสายไหมใหม่ และโครงการ North-South Corridor ผ่านอิหร่านสามารถยกระดับสถานะของประเทศในระเบียบภูมิภาคใหม่

    ในมุมมองที่กว้างขึ้น โครงการเชื่อมต่อทางรถไฟระหว่างจีนและอิหร่านเป็นทางเลือกเชิงยุทธศาสตร์ต่อโครงการ IMEC (India–Middle East–Europe Economic Corridor) ที่มีเป้าหมายให้อิสราเอลเป็นศูนย์กลางการค้าสินค้าและพลังงานในเอเชียตะวันตก

   โครงการนั้นเริ่มจากอินเดีย เชื่อมสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ ซาอุดีอาระเบีย และจอร์แดน ก่อนจะไปถึงดินแดนยึดครองของอิสราเอล แล้วมุ่งสู่ยุโรปผ่านทะเลเมดิเตอร์เรเนียน

    กล่าวอีกนัยหนึ่ง โครงการรถไฟอิหร่าน-จีนควรถูกมองในบริบทของสงครามระหว่างเส้นทางยุทธศาสตร์ ที่กำลังเกิดขึ้นระหว่างอิหร่านและจีน กับสหรัฐอเมริกา ซึ่งจะเป็นตัวกำหนดอนาคตของระเบียบโลกใหม่ สิ่งที่ต้องทำต่อไปคือการปรับปรุงโครงสร้างพื้นฐานด้านการขนส่งและศุลกากรตามแนวเส้นทาง เพื่ออำนวยความสะดวกในการค้าและการเคลื่อนย้ายสินค้า

   นอกจากนี้ ความพยายามในการเพิ่มจำนวนขบวนรถไฟและปรับปรุงตารางการเดินทางจะช่วยเสริมสร้างเส้นทางนี้และสร้างเครือข่ายการค้าที่กว้างขวางยิ่งขึ้น

Press TV